Lezing Bert Wienen over inclusief onderwijs

Bert Wie? Bert Wienen. Hij was het die onlangs bijna 600 medewerkers in het onderwijs uit de regio Maastricht-Heuvelland meenam in zijn kijk op inclusief onderwijs. De lezing die Wienen (psycholoog, bedrijfskundige en onderwijswetenschapper) gaf, was onderdeel van een reeks bijeenkomsten die het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs samen met scholenkoepels uit de regio organiseren. Onder het motto ‘Het kan wél’ wordt er gesproken over en gewerkt aan een aanpak die meer kinderen een plek op school dichtbij huis geeft. Met de juiste ondersteuning voor elk kind, niet individueel maar gericht op het hele onderwijssysteem.

En dat is precies waar Bert Wienen voor pleit: geen maatwerk maar kwalitatief goed onderwijs voor álle leerlingen. Dat vraagt iets van het onderwijs en alle mensen die werken op scholen. Of het nu om speciaal onderwijs gaat of het reguliere onderwijs, de blik mag of moet zelfs weer meer op het geheel.

Maak er geen kindprobleem van

In een tijd dat we kinderen steeds meer in beeld krijgen door ze soms letterlijk te volgen – denk aan horloges met trackers maar ook apps die de schoolresultaten direct met ouders delen, nog voordat ze met de leerling zijn besproken- lijken we kinderen steeds minder écht te zien. En dat, zegt Wienen, gaat ten koste van je pedagogische relatie.  Nemen we wel de verantwoordelijkheid voor de juiste zaken en leggen we niet teveel bij het kind? Krijgen kinderen niet de indruk dat ze moeten voldoen aan ideeën waarvan ze de overtuiging hebben dat ze er toch nooit aan kunnen voldoen? En wat doet dat met je? Prestatiedruk of juist onderpresteren: het lukt me toch niet dus ik begin er niet eens aan.

Een pleidooi dus om anders naar zaken te kijken en andere taal te gebruiken. We spreken bijvoorbeeld van een kindprobleem (of een probleemkind), dat in medische termen geduid wordt en we gaan op zoek van diagnose en behandeling. Het parool lijkt ‘je moet je eerst goed voelen voordat je kunt leren’. Bert Wienen pleit voor een andere volgorde: ‘je goed voelen door te leren’.

Vraag hulp en blijf betrokken

Zijn advies: verwachtingen omhoog in plaats van weerstand wegnemen. Want juist weerstand biedt de kans om te leren. En daar heb je als onderwijsprofessional een belangrijke rol in. Denk niet meer in ketens die elkaar opvolgen bij het oplossen van problemen. Een sprekend voorbeeld dat Wienen gebruikt is de ladderwagen van de brandweer. Die komt alleen als het nodig is en vertrekt ook weer als de extra hulp geboden is. De brandweerwagen die er het eerst was, die blijft. Vertaal je dit naar school dan vraag je extra hulp van collega’s als het niet lukt, maar je blijft betrokken en verantwoordelijk, de pedagogische relatie blijft.

Ook een goede en afgestemde samenwerking helpt. Niet alleen bij inclusie, ook bij het waarmaken van kwalitatief goed onderwijs. Goed afgestemd samenwerken, wat is dat dan? Bert Wienen gebruikt de metafoor van de treinrails. Die hebben in heel Nederland dezelfde breedte. Dat is zo afgesproken. Aansluiten en ergens komen wordt anders heel moeilijk. Vertaald naar de school: wat een puinhoop wordt het als schoolafspraken niet collectief voor- en nageleefd worden.